اخیرا فیلمی از یک گروه کوهنورد در شبکه‌های اجتماعی مشغول دست به دست شدن است. در این فیلم، گروه کوهنورد پس از رسیدن به قله دماوند، با دود و دم و صداهای عجیب و مواد مذاب مواجه شده و سپس با ترس، از فعال شدن آتش‌فشان دماوند خبر می‌دهند. مدیران کانال‌ها و صفحات اجتماعی نیز با آب و تاب مشغول انتشار این فیلم هستند و از خطر نابودی تهران صحبت می‌کنند.
دانلود فیلم دوستان کوهنورد و تصور اشتباه فعال شدن دماوند
***
دماوند، آتش‌فشانی نیمه‌فعال است. بررسی‌های علمی و جغرافیایی نشان می‌دهد که این آتش‌فشان فعلا پتانسیل فعالیت مهیب را ندارد. اما در سال‌هایی که بارش باران بالاتر از حدِّ معمول اتفاق می‌افتد، با برخورد مقدار زیادی آب به سنگ‌های داغِ درون آتش‌فشان، مقدار زیادی بخار آب از منافذ آن خارج می‌شود که به اشتباه، آن را فعالیت آتش‌فشانی می‌پندارند.
همچنین در حالت عادی نیز همواره مقداری دود و سرب و مواد مذاب، با سر و صدا در دهانه آتش‌فشان مشهود است. در قرن‌های گذشته، زمانی که هنوز آلات و ادوات صنعتی وارد زندگی روزمره نشده و آلودگی صوتی کمتر بود، مردم منطقه “ری باستان” (که تهرانِ امروز نیز شامل آن می‌شد) در سکوت شب‌های زمستانی، صداهایی شنیده و بعضا بخارهایی از جانب کوه دماوند مشاهده می‌کردند که بنابر یک باور اسطوره‌ای کهن، صداها را نعره “ضحاک” (آژی‌دهاک) و دودها را بخارِ نفس او، می‌پنداشتند.
“یاقوت حموی”، مورخ و جغرافی‌دان قرن شش و هفت هجری، در هنگام عبور از ری با این افسانه‌ها مواجه شده و برای درک آن، اقدام به بالا رفتن از کوه دماوند می‌کند و سپس مشاهدات خود را در کتاب «مُعجَم‌البُلدان» چنین مکتوب می‌کند:
«من با زحمت و خطر جانی فراوان تا نیمهٔ آن کوه رسیدم و گمان نمی‌کنم تا آن روز کسی از من بالاتر رفته باشد. نگاه کردم، چشمه‌ای از سُرب مذاب بود که پیرامون آن چشمه، سُرب‌ها خشکیده بودند و هنگامی که خورشید به آن‌ها می‌تابید چون آتش می‌درخشیدند. میان کوه، غارها و گودال‌هایی بود که وزش بادها از سوی‌های گوناگون در آن‌ها تولید پژواک‌ها و آهنگ‌های گوناگون درفواصل معین می‌کرد. یک بار چون شیههٔ اسب به گوش می‌رسید، یک بار چون عرعر خر و گاهی چون بانگ بلند و رسای مردمان که به کلی نامفهوم می‌نمود و اهالی محل آن را زبان مردم بدوی می‌دانستند. دودهایی را که به نفس ضحاک تعبیر می‌کنند، بخاری است که از آن چشمهٔ مذاب بر می‌خیزد.» [حموی، یاقوت (۱۹۹۰م)، مُعجَم‌البُلدان (بیروت: دارالکتب العلمیه)، ۴۷۵/۳]
لذا از بابت فعالیت مجدد آتش‌فشان دماوند، جای نگرانی نیست و دود و دمی که گروه کوهنورد با آن مواجه شده‌اند، قرن‌هاست که در بالاترین نقطه دماوند قابل مشاهده است.
بهمن انصاری
۱۳۹۵/۱۲/۱۵
