شاهنامه توسط فردوسی ساخته نشد؛ بلکه "سروده" شد. در دوره ساسانی، اساطیر و افسانه‌های کهنسال ایرانی در کتاب‌های پراکنده‌ای به نام خدای‌نامه نوشته شده بودند. خدا در زبان پارسی‌میانه در معنای امروزی ارباب و شاه و سرور بود و بنابراین خدای‌نامه به صورت تحت‌اللفظی به معنای "کتاب شاهان" بود. پس از اسلام اما، خدای‌نامه‌ها به آرامی پراکنده و یکی یکی نابود شدند. سیصد سال بعد و در دوره زعامت سامانیان بر شرق فلات ایران، ابومنصور عبدالرزاق ...
هما گونه‌ای پرندهٔ شکاری از تیرهٔ باز-ها است که معمولا در مرتفع‌ترین مناطق، زندگی می‌کند. هما اهل مهاجرت نیست و فقط از استخوان حیوانات مُرده تغذیه می‌کند. ویژگی‌های هما هما ۴ ویژگی مهم دارد: ابهت؛ زیبایی (بخاطر شستشو در آب‌های آغشته به گوگرد در بلندای کوه‌ها، معمولا پرهایش به صورت مصنوعی، سرخ‌رنگ می‌شوند)؛ کمتر دیده شدن توسط انسان؛ استخوان‌خوار بودن و بی‌آزار بودن (هما هرگز به موجودات زنده حمله نمی‌کند)؛ در ایران باستان این پرنده به‌خاطر این چهار ...
دو واژه هندسه و ریاضیات از واژگان پرکاربردی هستند که اغلب باور عموم بر این است که هر دو واژه عربی هستند. در این مقاله کوتاه قصد دارم تا این موضوع را بشکافم و معنای هر دو واژه را واکاوی کنم. ریشه واژه هندسه باور عمومی می‌گوید که مهندس واژه‌ای عربی و برگرفته از هندسه است! بسیار خب! حالا بفرمایید معنای هندسه چیست؟! هندسه یک واژهٔ پارسی است که وارد زبان عربی شده است. این واژه در زبان ...
ورزش زورخانه‌ای یکی از مهم‌ترین مظاهر فرهنگی ایرانی است. این ورزش که در آن علاوه‌بر تاکید بر سلامت جسمانی، به روح و روان فرد نیز پرداخته و به او آموزش جوانمردی و راستگویی و حق‌دوستی را می‌دهد، از قدیم در میان ایرانیان به عنوان جایگاهی انسان‌ساز، نقش مهمی داشت. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که ریشه این ورزش در کجاست؟ پاسخ را اگر بخواهیم خیلی کوتاه بدهیم چنین است: در آیین مهرپرستی معرفی آیین مهرپرستی (میتراییسم) مهرپرستی ...
در ایران باستان، در طول سال بیشتر از بیست جشن ملی و ده‌ها جشن محلی برگزار می‌شد. این جشن‌ها اغلب برای بزرگداشت طبیعت و در گرامی‌داشت ایزدانِ نگهبان و نگهدار طبیعت انجام می‌گرفت. در این میان، جشن سده، از بزرگ‌ترین و مشهورترین جشن‌های ایرانی قلمداد می‌شد که در کنار نوروز و مهرگان، در شمار بزرگ‌ترین جشن‌ها قرار داشت و در تمام فلات ایران با جدیت و شکوه هرچه بیشتر، برگزار می‌گردید. ریشه‌شناسی واژه سده جشن سده، هر سال ...
«کتیبه‌های کوروش» نهمین کتاب رسمی من است که اخیرا مجوز چاپ و انتشار گرفته و روانه بازار شده است. حالا که از فشار این پژوهش سنگین آزاد شدم و فشار روانی و استرس ناشی از سانسور احتمالی مطالب کتاب توسط دستگاه‌های ناظر نیز ختم‌به‌خیر گردیده است، زمان مناسبی است که اندکی در باب این کتاب و محتویات آن توضیحاتی ارائه دهم. این کتاب همان‌گونه که از نام آن مشخص است، متن کاملی از همة سنگ‌نبشته‌ها و ...
ده‌ها سال است که به اشتباه یا از روی غرض، دریاچه بزرگ شمال ایران را #دریای_خزر، می‌نامند. این در حالی است که در ایران باستان، این دریاچه را #دریای_تپورستان، و در سده‌های بعدی #دریای_طبرستان، #دریای_مازندران، #دریای_هیرکانیا، #دریای_گرگان، #دریای_گیلان و حتی گاهی #دریای_قزوین می‌نامیدند. همچنین امروزه و در عرف بین‌الملل، همهٔ دنیا -به‌جز کشورک‌های تازه‌تاسیس و معلوم‌الحال چون جمهوری آذربایجان و ترکیه- نام این دریاچه را با نام #دریای_کاسپین در نقشه‌ها و مناسبات رسمی، به کار می‌برند. در ...
زبان پارسی نیز همچون هر زبان ریشه‌دار و کهن‌سالی، در طی هزاران سالی که در ایران مورد تکلم و استفاده قرار گرفته است، به طرق گوناگون دچار فرگشت و تکامل شده است. در دانش زبان‌شناسی، زبان پارسی بنا بر روند تحول خویش، به سه دوره تقسیم می‌شود: به پارسی دوران هخامنشی و قبل از آن، پارسی باستان می‌گویند. پارسی در دوران هزارسالهٔ حکومت‌های اشکانی و ساسانی، پس از هم‌نشینی با زبان پارتی، دچار تغییراتی شده و لذا ...
یکی از مهم‌ترین مناطق ایران‌زمین که شوربختانه کمتر مورد پژوهش مورخان و محققان تاریخ قرار گرفته است، منطقه باستانی سیستان و بلوچستان است. این منطقه همواره از کلیدی‌ترین مناطق ایران در طول تاریخ بوده است. در این مقاله به بررسی تاریخ شهر سیستان و همچنین تاریخ قوم بلوچ خواهیم پرداخت. حدود تاریخی سیستان و بلوچستان (مکران) در هزار سال پیش سیستان در تاریخ ایران باستان و میانه در دوران باستان، منطقه سیستان، زرنگ نام داشت. ولی در اوایل ...
این تصویری که همه می‌شناسید، مقبره شاهنشاه بزرگ ایران زمین، کوروش بزرگ هست: اخیرا بسیاری از من پرسیده‌اند که آیا جدای از این آرامگاه، بناهایی با معماری مشابه در ایران و آسیا باشنده است؟ اگر هست، کجاست؟ در این مقاله به معرفی این بناها خواهیم پرداخت. معماری آرامگاه کوروش در پاسارگاد بسیاری این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا این بنا منحصربه‌فرد هست و شبیه به مقبره‌های داریوش و شاهان بعدی هخامنشی (که در دل کوه حفر شده‌اند) ...